1.    Szukanie odpowiednich sposobów odpoczynku 

    Każdy człowiek potrzebuje wypoczynku, by być w dobrej formie duchowej, by pozytywnie być nastawionym do pracy, do ludzi, do otoczenia. Powinno się dbać  o równowagę swoich sił  fizycznych, psychicznych i duchowych. Potrzeba  by człowiek  znalazł chwile na odpoczynek. Trzeba nauczyć się troski o siebie. Żyć w sposób pełny. Nie poddawać się smutkowi, nudzie[1]. 

      Bardzo ważny jest relaks fizyczny, zwłaszcza gdy człowiek  jest zestresowany, zmęczony.  Trzeba wykonać powolne, głębokie oddechy. Oddychać wolniej, głębiej. Trzeba się wyciszyć, rozluźnić mięśnie, zrobić masaż. 

       W odpoczynek włączyć własną wyobraźnię. Pomyśleć, że jest z tobą coraz lepiej i wyobrażać sobie, że jest się zdrowym, że wszystko jest w porządku. Nie myśleć o  stresie, chorobach, problemach, że są od ciebie mocniejsze, potężniejsze. Pomyśl, że twój organizm jest silniejszy od nich. Można także wyobrazić sobie, że na jakiś czas opuszczamy swoje ciało, by  zniszczyć  jakby od zewnątrz swój ból. Oto tylko niektóre propozycje[2]. 

     Ważną metodą redukcji napięcia lękowego są ćwiczenia fizyczne. Rozładowują one agresywność, zaspakajają  nabytą w czasie ewolucji potrzebę ruchu i wysiłku fizycznego, dotlenia się organizm, wzrasta tempo przemiany materii i jego wydalania. Ważne są rozrywki i zabawa jako także ważny środek redukcji napięcia. Ludzie radośni żyją lepiej, zdrowiej i dłużej[3]. 

        Warto wybrać się także na spacer, odwiedzić piękne okolice (las, jeziora, morze,góry), zmienić na jakiś czas otoczenie.  

        Zachować także optymizm. Wierzyć, że wszystko będzie dobrze. Myśleć pozytywnie. Nie rozmyślać o klęskach[4]. 

2.    Przemyślenie na nowo swojego  sposobu działania 

i stawianie czoła nowym wyzwaniom 

      By stawiać czoło nowym wyzwaniom, trzeba mieć szacunek dla siebie, dla swoich przemyśleć i spróbować podjąć odważnie decyzje, wziąć odpowiedzialność  za swoje życie we własne ręce. Dla osiągnięcia celu potrzebuje człowiek właściwych informacji i je zdobywa. Dzieli się z osobami mogącymi wzbogacić jego refleksje i pomóc mu kierować się ku temu, co ważne. Świadomie poszukuje własnej drogi i wierzy w sukces. Trzeba doświadczyć swojej aktywności, wykorzystywać swe talenty i możliwości twórcze, modyfikować sposoby działania. Uznać swoją wiedzę. Rozpoznać swoją niepowtarzalność. Nie poddawać się złości[5].

          Potrzeba zrozumieć swoje priorytety. Sprecyzować co jest dla mnie  w życiu ważne.  Co  chce zrobić ze swoim życiem? Czy ważniejsza jest praca czy rodzina, czy jeszcze inne sprawy? Czy kariera jest dla mnie najważniejsza? Czy ważniejsza jest moja praca czy moje hobby? Co mogę zrobić aby zaspokoić swoje ambicje? Jakie odczuwam ograniczenia? Czy poczucie komfortu, spokoju i czerpanie radości z życia są dla mnie ważniejsze niż gromadzenie pieniędzy i sukcesy zawodowe? Choć nie jest  łatwa  odpowiedź na to pytanie, ale  trzeba spróbować na nie odpowiedzieć. Trzeba określić także: Czy dzieci są ważniejsze  niż cokolwiek inne, jak ważne są dla mnie pieniądze, jak bardzo moje życie jest uzależnione od  pieniędzy? Warto  pomyśleć: ile rzeczy, które naprawdę dałoby ci radość, zniknie z tego świata z powodu mojego dotychczasowego trybu życia, bo goniłem za pieniędzmi, za karierą. Potrzeba także zapytać jak ważne jest dla mnie zdrowie. Trzeba również nauczyć się mówić „nie”,  gdy to nie służy człowiekowi. Kiedy masz problem, próbuj zobaczyć go  we właściwych proporcjach. Ustal hierarchię  celów, priorytetów w takiej kolejności, w jakiej chciałbyś je widzieć za 10, 15 lat.Pomyśl o dniu dzisiejszym jakby to był ostatni dzień Twojego życia i co byś wtedy zrobił, co byłoby dla ciebie najważniejsze[6].

          Ważną metodą przeciwdziałania napięciom lękowym jest ustalenie realistycznych celów  życiowych i realistycznych celów doraźnego działania. Nie należy ustalać za wysokich celów życiowych, ani ich zaniżać. Ważne, by ustalić cele życiowe zgodnie z wymaganiami higieny psychicznej w ten sposób, by doraźne cele działania, krótkofalowe cele życiowe były zharmonizowane z długofalowymi celami życiowymi. Trzeba zachować jednak cierpliwość. Poleca się jako jedną z technik walki z napięciem psychicznym uporczywe obstawanie przy tym, co człowiek uważa za słuszne i do tego robienie tego w stosownym czasie i przyznawanie się do błędów, gdy je człowiek popełni[7].

 3.    Tworzenie więzi międzyludzkich

            Ważne jest byczłowiek nie był sam, zwłaszcza w sytuacjach kryzysowych. Powinien więc tworzyć więzi międzyludzkie, związane z  rodziną, pracą, z rówieśnikami. Ludzie pragną  ciepłych, opiekuńczych relacji zinnymi.  Towarzystwo ubezpieczeniowe w USA odkryły na przykład, że jeśli żona całuje swojego męża, kiedy rano wychodzi do pracy, to prawdopodobieństwo jego wypadku w drodze do biura czy fabryki jest mniejsze.  Przeciętnie będzie żył o pięć lat dłużej, niż gdyby żona nie całowała go każdego ranka[8]. 

            Ważne jest budowanie więzi międzyludzkich i nie ukrywanie uczuć wobec tych, którzy są ci bliscy[9].

        Posiadanie przyjaciół i zdolność nawiązywania kontaktów z ludźmi  to ważna forma walki z napięciem lękowym i bariera zabezpieczającą przed lękiem. Przyjaciele i rodzina zapewniają  stabilizację życia człowieka,  w sytuacjach kryzysowych człowiek staje się mniej bezradny. Przyjaźń uczy tolerancji, akceptacji, cierpliwości. Rozwija sięw niej zarówno sympatia jak i empatia[10].

4.   Rozwijanie życia duchowego 

    Ten problem dotyczy wszystkich ludzi. Muszą oni mieć oparcie nie tylko w ludziach, ale także w Kimś większym od ludzi. Dla jednych to Absolut, różni bogowie, dla innych Bóg (mahometanie, prawosławni, protestanci, katolicy). Temu Bogu trzeba zawierzyć siebie, swoją pracę, rodzinę, zakład, całą przyszłość.  

    Należy rozwijać swoje życie religijne i duchowe, zwłaszcza poprzez modlitwę, zasłuchanie się w Słowa Boga, poprzez uczestnictwo w liturgii,  korzystania z sakramentów, poprzez ascezę.  To pomaga człowiekowi nie upadać, nie załamywać, ale trwać[11]. 

[1] Por. Vernon Coleman, Potęga umysłu. Jak wykorzystać umysł do leczenia ciała, Warszawa 1997, s. 86-88; 95-99..

[2] Por. tamże, s. 143-148.

[3] Por. Józef Bazylak iStanisław Siek, Elementy higieny psychicznej w psychologii pastoralnej,Warszawa 1883, s. 213.

[4] Por. Vernon Coleman, Potęga umysłu. Jak wykorzystać umysł do leczenia ciała, Warszawa 1997, s. 115-119.

[5] Por. tamże, s. 88-90.

[6] Por. tamże, s. 129-134.

[7] Józef Bazylak i Stanisław Siek, Elementy higieny psychicznej w psychologii pastoralnej, Warszawa 1883, s.211-212.

[8] Vernon Coleman, Potęga umysłu. Jak wykorzystać umysł do leczenia ciała,  Warszawa 1997, s. 126.

[9] Por. tamże, s. 126-129.

[10] Por.Józef Bazylak i Stanisław Siek, Elementy higieny psychicznej w psychologii pastoralnej, Warszawa 1883, s. 214.

[11] Por. Andrzej Santorski, Droga życia wewnętrznego, Warszawa 1998; por. Zawierzyć się Bożej Opatrzności, Warszawa 2000.